De bodem van je aquarium, is letterlijk de fundering waar je aquarium op rust. Het is daarom ook altijd verstandig goed na te denken over wat voor bodembedekking je gaat gebruiken in je aquarium. Het is immers niet makkelijk deze later nog aan te passen.
In tegenstelling tot vroeger is er tegenwoordig een scala aan bodembedekking keuzes. Groot, klein, grof, fijn, licht, gekleurt of donker en alles daar tussen in en dan hebben we het nog niet eens over de steen- of klei soorten. Sommige bodembedekkers hebben zelfs invloed op de waterwaardes.
Veel aquarianen denken dat de bodembedekking (of substraat) niets anders is dan een manier om planten makkelijk op de bodem te houden, maar niets is minder waar. Sommige vissen zijn afhankelijk van de bodem voor het verkrijgen van hun voedsel. Wanneer het te grof of scherp is zullen deze vissen verhongeren. Een ander belangrijk punt is dat bodembedekkers een belangrijke rol spelen bij het filterproces. Ze bieden een veilig thuis aan miljoenen belangrijke bacteriën die schadelijke stoffen, zoals ammonia omzetten naar nitriet en nitraat om ze beschikbaar te maken voor planten. Tevens worden ze dan ook minder schadelijk voor de aquariumbewoners. Het is belangrijk dat het substraat niet te dik op elkaar gedrukt zit. Dit om te zorgen dat vers water met voeding en zuurstof langs de bacteriën in de bodem kunnen stromen. Een probleem wat vooral bij zand voor kan komen.
Grof, fijner, fijn
In de natuur kom je van alles tegen op de bodem. Van kiezelstenen tot het fijnste zand. In principe is het gebruik van kiezelstenen van 2-3 cm bruikbaar, echter dit is niet praktisch voor beplante aquaria. Deze kom je van nature vooral tegen in snelstromende rivieren. Dit omdat ze niet zo makkelijk kunnen wegspoelen. Hierdoor hebben ze ook hun vaak ovale tot ronde vorm gekregen. De ideale granulaat/grind groote voor beplante aquaria is 0,5 tot 4 mm. Dit omdat het de ideale grote is voor plantenwortels. Fijn zand is vaak een probleem omdat het de neiging heeft om zich erg compact te vormen.
Het is daarom ook belangrijk om nieuwe bodembedekking (met uitzondering van aquasoils en andere voedingsbodems) goed uit te spoelen. Tijdens het transport wrijven de de granules van de bodembedekker tegen elkaar en slijten. Hierdoor ontstaat alsnog een heel fijn bijproduct wat later voor problemen kan zorgen, net als het fijne zand.
Materiaal keuze
Er zijn veel materiaal keuzes tegenwoordig op de markt. Het is allang niet alleen maar zand en quartz grind. Vroeger waren dit de standaard keuzes en zeker niet zonder reden. Ze zijn chemisch passief, dit houdt in dat ze het water niet verharden. Daarnaast komen ze ook nog eens in natuurlijke kleurtinten, net alsof ze zo uit een rivier geschept zijn.
Hedendaagse aquarianen willen meer en er zijn naast quartz grind en zand nog veel meer keuzes op de markt gekomen.
Tegenwoordig is “speelzand” of “filterzand” erg populair. We zetten dit tussen aanhalingstekens omdat dit product nog steeds niet een standaard is binnen de aquarium wereld. Hierdoor worden er nog steeds allerlei producten verkocht onder die naam. Sommige veilig voor het aquarium, andere niet. Over het algemeen genomen ben je nog altijd het veiligst door je zand in een aquariumspeciaalzaak te kopen.
Kleuren zijn ook steeds meer de favoriet. Vooral bij de jongere generatie aquariaan is dit een hardloper. Kiezelsteentjes bedekt met een laagje plastic, het is een kwestie van smaak of je dit mooi vind, maar het is minstens zo belangrijk om te checken of de producent garandeert dat deze kiezelsteentjes geen stoffen loslaten aan het water. Na verloop van tijd verliezen sommige steentjes hun kleur en die kleur moet toch ergens naar toe verdwijnen.
Het is ook zeer belangrijk dat alle bovengenoemde bodemsoorten afgespoelt moeten worden, voordat ze in het aquarium gedaan worden.
Een recente nieuwkomer op de markt zijn aquasoils; dit zijn klein balletjes gebakken klei aarde. Ze bezitten een grote hoeveelheid voedingsstoffen. Ook zijn ze chemisch actief wat veelal zorgt voor een ionen wisselings effect. Dit effect zorgt ervoor dat de KH en pH omlaag gaan en het water licht zuur wordt. Ideaal voor plantengroei, wel is het belangrijk dat je daarom de eerste twee weken de waterwaardes goed in de gaten houd. Door de grote hoeveelheid voedingsstoffen die vrijkomen zullen extra waterwissels nodig zijn. Het voordeel is wel dat het de enige voedingsbodem is die niet hoeft worden afgedekt.
Voedingsbodem
Buiten aquasoils zijn grind- en zandsoorten leeg, ze hebben geen voedingswaarde voor planten. Planten hebben hierdoor niet of geen mogelijkheid om voedingsstoffen met hun wortels uit de bodem te halen.
Om deze voeding toch te verzorgen zijn er verschillende opties: voedingsbodem, voedingstabletten en pillen.
De voedingsbodem bestaat vooral uit een mix van kleimineralen, turf, ijzer en aanvullende mineralen. Het is belangrijk dat deze voedingsbodem de bodemlaag vormt en afgedekt is met meerdere cm van zand of grind.
Tabletten en pillen worden diep de grond ingeduwd en zullen na verloop van tijd hun voedingsstoffen afgeven.
Veelgestelde vragen
Hoeveel bodembedekking heb ik nodig?
Dit hangt er vanaf wat je gebruikt. In een gemiddeld aquarium wordt een bodem van ongeveer 5 cm dik aangeraden met een grotere hoeveelheid achterin. Gebruik je een aquasoil? Dan kun je dit aanpassen aan de wensen van je planten en hardscape.
Wat zijn de zwarte plekken op en onder mijn aquarium bodem?
De zwarte plekken zijn een indicatie dat er een tekort is aan zuurstof is op die specifieke positie. Er kan niet genoeg water doorheen stromen om ervoor te zorgen dat er verse zuurstof op deze plek komt. Dit kan komen door een te compacte bedekking. De bodem is hier beginnen te rotten (vandaar de zwarte vlek) als je deze plek aanraakt of verstoord zul je belletjes naar boven zien gaan, die veelal stinken naar rotte eieren.
Moet ik mijn aquarium grind/zand schoonmaken?
Ja, wanneer je een nieuwe bodem in je aquarium gaat leggen is het schoonmaken hiervan essentieel. Tijdens het transport van deze bodem komt er door wrijving veelal stofdeeltjes vrij. Door het te wassen verwijder je deze ongewenste deeltjes.
Een aquasoil en voedingsbodem maak je nooit schoon. Hierdoor gaan voedingsstoffen verloren.
Moet ik een laag water in mijn aquarium doen voordat ik de bodem erin leg?
Wanneer je gravel of zand gaat gebruiken is het slim om het eerst schoon te maken. Wanneer dit gedaan is en er komt geen rommel meer vanaf dan kun je het in een leeg aquarium doen. Het is slim om daarna pas het water in het aquarium te doen tot de bodem onder water staat. Zo voorkom je luchtbelletjes onder de bodem die moeilijk kunnen ontsnappen. Dit hele verhaal geldt ook voor een voedingsbodem.
Aquasoil is makkelijker om tot na het beplanten van het aquarium alleen vochtig te houden, bijvoorbeeld met een plantenspuit.
Tip: Gebruik een schoteltje of een stuk plastic om het water af te ketsen vanuit de slang of emmer die je gebruikt. Op deze wijze wordt de bodem zo min mogelijk verstoord en blijven bijvoorbeeld de planten in de grond zitten.
Kunnen bodemvissen op iedere bodemsoort?
Het is altijd verstandig om je bodem keuze af te stellen op de vissen die je denkt te gaan houden. Een grove steen/grind bodem zal voor bodemvissen geen pluspunt zijn. Dit omdat het zoeken naar eten een stuk lastiger is tussen grote stenen, evenals dat het natuurlijk niet lekker ligt voor een bodemvis.
